Kojąca moc nagietka

Kwitnący na żółto i pomarańczowo nagietek – w ziołolecznictwie ma zastosowanie tylko ten drugi – jest jednym z najbardziej uniwersalnych ziół, o działaniu uspokajającym i regenerującym, lecz najbardziej znany jest ze swoich właściwości dezynfekujących i gojących rany – mówi zapalona miłośniczka ziół Barbara Pelczar z Instytutu „Biomat” w Katowicach. – Lecznicze właściwości nagietka, oprócz farmaceutów, równie chętnie wykorzystują kosmetolodzy. I nic dziwnego: już starożytni Egipcjanie uważali nagietek za zioło odmładzające. Kwiaty nagietka mają zastosowanie także w kuchni, przydając potrawom lekko szafranowego koloru i pikantnego smaku.

Lekarstwo z kielicha
Jako surowiec leczniczy wykorzystuje się całe ziele nagietka, ale najcenniejsze są kwiaty. Zbiera się je w pierwszej fazie rozkwitu i suszy w temperaturze do 40 stopni Celsjusza, tak aby nie utraciły naturalnie pomarańczowego koloru. Kwiaty zbiera się wraz z osadnikiem i okrywami; czyli z całym kielichem. — Bez sensu jest wyskubywanie samych płatków; bo cały kwiat jest leczniczy – tłumaczy Barbara Pelczar. Kwiaty nagietka mają swoisty, słaby zapach i nieco cierpki smak.

Na terenie Europy roślina uprawiana było począwszy od średniowiecza; najpierw przy klasztorach przez zakonników, skąd nagietek „powędrował” na działki i do ogrodów. Ze względu na niskie wymagania, ziele to mogą z powodzeniem uprawiać nawet początkujący ogrodnicy. A komu dalekie są działkowe zamiłowania, tego informujemy, że suszone ziele kwiatu nagietka może kupić prawie w każdej aptece i sklepach zielarskich, podobnie jak popularną maść nagietkową i nalewka z nagietka, niezastąpione w leczeniu wielu schorzeń i trudno gojących się ran.

Z zewnątrz i od środka
Ziele nagietka wykazuje działanie przeciwzapalne i antybiotyczne, działa zwłaszcza na bakterie ropotwórcze, przyspieszając gojenie się ran i łagodząc stany zapalne błon śluzowych w organizmie (także owrzodzenia żołądka, dwunastnicy i jelit oraz stany zapalne i kurczowe przewodu pokarmowego).

– Surowca tego używa się wewnętrznie i zewnętrznie w postaci naparów, odwarów i innych – mówi Barbara Pelczar. — Kto uprawia nagietek na działce albo w przydomowym ogródku, wiele takich specyfików może zrobić samodzielnie w domu. A kto lubi kulinarne eksperymenty, może zaskoczyć gości takimi specjałami, jak szynka w polewie nagietkowej albo makaron w sosie nagietkowym (mniej i bardziej wyszukane przepisy podajemy niżej).

Zewnętrznie napar z nagietka zaleca się do przemywań, irygacji i płukanek w stanach zapalnych jamy ustnej, gardła, pochwy, a także do przemywań i okładów w owrzodzeniach żylakowatych, w zapaleniach i wykwitach skórnych, w oparzeniach, i zapaleniach spojówek. Maści z nagietka stosuje się na żylaki, odleżyny, owrzodzenia nóg i stłuczenia. Działanie gojące i odświeżające ma także olej otrzymywany ze zmacerowanych liści ziela. Szczególnie dobrze łagodzi stany zapalne, odmrożenia, a także przynosi ulgę młodym mamom karmiącym piersią, które skarżą się na popękane sutki (będąc jednocześnie całkowicie bezpiecznym dla niemowląt).

Na trądzik i sprawy kobiece
Naparami z kwiatów od wieków kurowano z powodzeniem pospolite dolegliwości kobiece. Wiele kobiet ucieka się do domowych sposobów leczenia jeszcze teraz.

– Moim problemem były okresowe słabe i nieregularne krwawienia miesięczne – opowiada pani Stanisława Z. z Mysłowic. — Dowiedziałam się od koleżanki, że na te dolegliwości pomocna może być kuracja nalewką nagietkową. Przez pół roku piłam dwa razy dziennie po 15-20 kropli nalewki rozcieńczonej lekko herbatą lipową. Co miesiąc robiłam kilkudniową przerwę. Kuracja mi bardzo pomogła i krwawienia unormowały się – dodaje.

Ziele nagietka pomaga też na trudno gojące się rany, liszaje, wypryski i wykwity skórne. W tym celu stosuje się odwar kwiatu nagietka w postaci kompresów i okładów.

Charakterystyka:
Wygląd zewnętrzny
Roślina jednoroczna dorastająca do 40 cm wysokości; liście i łodyga gęsto owłosione, przy roztarciu dają miły, charakterystyczny zapach. Kwiaty w różnych odcieniach koloru żółtego, o średnicy około 6 cm, od bardzo jasnego do ciemnopomarańczowego — tylko te ostatnie mają zastosowanie w lecznictwie.

Uprawa
Nasiona nagietka wysiewa się w maju (I połowa) lub wcześniej — w kwietniu, wprost do gruntu. Po wzejściu roślin przerywa się je lub dosadza, tak aby odległość między roślinami wynosiła 15-20 cm. Nagietek rośnie na każdej glebie, wymaga jednak stanowiska słonecznego i wilgotnego podłoża. Kwitnie od drugiej połowy maja do września.
Uwaga! Nagietek łatwo się rozsiewa, więc może zachwaścić ogród.

Co jest w środku?
Ziele i kwiat nagietka zawierają m.in. barwniki flawonoidowe i karotenoidowe, ślady olejku lotnego, sole mineralne (miedź, magnez, tlenek wapnia, potas, sód, żelazo, mangan, cynk), saponiny, związki żywiczne, śluz, związki goryczkowe i inne czynne substancje.

Działanie:
Przeciwzapalne, żółciopędne, moczopędne, rozkurczowe, uspokajające, przeciwnowotworowe, przeciwwirusowe, przeciwrzęsistkowe, przeciwbakteryjne, lekko napotne, lekko przeciwkrwotoczne, odtruwające, przeciwwysiękowe; reguluje pracę serca, przemianę materii i wypróżnienia; reguluje miesiączkowanie; pobudza wydzielanie śliny, soku żołądkowego i jelitowego, pobudza apetyt, przyśpiesza trawienie i wchłanianie mleczka pokarmowego; przyśpiesza gojenie się ran i naskórnikowanie.

Poza przemysłem farmaceutycznym nagietek ma zastosowanie także:
w kuchni
Starożytni Persowie i Grecy używali kwiatów nagietka do dekoracji potraw
Płatki tego mogą być stosowane jako dodatek do ryżu, sosów, ryb, zup mięsnych, sera, jogurtu, napojów mlecznych, ciast. Nadają potrawom lekko pikantnego smaku i leciutko barwią je na szafranowy kolor.

w kosmetyce:
Płatki nagietka dodaje się do kremów. Z ziela robi się napary do kąpieli w celu oczyszczenia i zmiękczenia skóry, a także złagodzenia różnego rodzaju infekcji. Przy zmianach skórnych pomagają tonik i maseczki na bazie nagietka, o działaniu przeciwtrądzikowym i ściągającym (przepisy obok).

To możesz zrobić sam, czyli sprawdzone przepisy na bazie nagietka
Poleca Barbara Pelczar z Instytutu „Biomat” w Katowicach:
Napar z kwiatów nagietka (do stosowania wewnętrznego i zewnętrznego):
1/2-1 łyżki suszonych płatków nagietka zalać 1 szklanką wrzątku. Przykryć. Po 10 minutach odcedzić.
Pić 3 razy dziennie po 1/4 szklanki płynu. Spożywany regularnie — oczyszcza krew, poprawia trawienie i wzmaga wydzielanie żółci. Stosuje się go również w stanach zapalnych przewodu pokarmowego, przy owrzodzeniach żołądka i jelit, w celu podniesienia odporności.
Zewnętrznie służy do obmywań, okładów, irygacji. Skutecznie niszczy rzęsistka pochwowego. Łagodzi stany zapalne błon śluzowych.

Odwar z nagietka
4 łyżki płatków nagietka zalać 1 szklanką zimnej wody. Gotować na małym ogniu 20 minut. Odcedzić. Używać do kompresów na rany, oparzenia, odmrożenia, stłuczenia, liszaje itp. problemy ze skórą.

Nalewka nagietkowa
Pół szklanki kwiatów lub ziela zalać 250 ml wódki; odstawić na 14 dni; przefiltrować. Spożywać 3-4 razy dziennie po 1 łyżeczce specyfiku rozcieńczonego w 50 ml wody. Chore miejsca przemywać nalewką lub pędzlować je trzy razy dziennie.
Do płukania stosować roztwór: 1 łyżka nalewki na 150-200 ml wody.

Nafta nagietkowa
Pół szklanki świeżych lub suchych kwiatów zalać 200 ml nafty „wytrawiać” 7 dni, następnie przefiltrować. Stosować do przemywania skóry trądzikowej, z wągrami oraz z zapaleniem mieszków włosowych. Wcierać we włosy na 8 godzin przed umyciem, przy wypadaniu, łupieżu, rozdwojonych końcówkach, braku połysku i puszystości.

Szynka pieczona w polewie nagietkowej
Potrzebna: szynka surowa ok. 2 kg
Polewa: 1/4 szkl. brązowego cukru, 1/2 łyżeczki ostrej musztardy, 4 łyżki stołowe mleka, 1/2 szklanki tartej bułki, 1 szklanka płatków nagietka, sól, pieprz.
Wszystkie składniki wymieszać.
Szynkę moczymy 24 godziny w zimnej wodzie. W tym czasie zmieniamy wodę trzy razy. Owijamy szynkę w folię aluminiową, wkładamy do naczynia do pieczenia i dodajemy szklankę wody. Pieczemy w temp. 195-200 st. C. Po upieczeniu, przed zdjęciem folii, zostawiamy na około 30 minut. Jeśli szynka ma skórkę, należy ją skroić, a tłuszcz ponacinać w kostkę. Następnie posmarować szynkę polewą i włożyć do naczynia do pieczenia. Piec 10 minut w temp. 220 st. C.

Sos nagietkowy do makaronu
Składniki: 1,5 szkl. mleka, 1 duża cebula (pokroić na ćwiartki), 4 łyżki stołowe płatków nagietka, 2 duże marchewki (pokroić wzdłuż), liść laurowy, 10-12 dkg masła, 3/4 szklanki tartego żółtego sera, sól, pieprz, 20-25 dkg kolorowego makaronu tagliatelle.
Wykonanie: Mleko, cebulę, płatki nagietka, marchew, liść laurowy gotować pod przykryciem na wolnym ogniu 10 minut. Przecedzić przez sito do garnka, wybrać marchewkę i cebulę. Stopić w rondelku masło, dodać 2 łyżeczki mąki, ciągle mieszając. Do tak przyrządzonej zasmażki dodać przecedzony płyn i gotować aż powstanie gładki sos. Przetrzeć przez sito cebulę i marchew. Dodać do sosu. Posolić i popieprzyć.
Makaron gotować krótko; ma być lekko twardawy (al dente). Podawać polany sosem.

Tonik z nagietka (ujędrnia i dezynfekuje skórę, chroni przed podrażnieniami):
2-3 łyżki płatków nagietka (suszonych), 1 łyżkę kwiatów bzu czarnego
(suszonych) zalać 1 szklanką czystej wódki. Szczelnie zamknąć. Odstawić na 2 tygodnie często potrząsając. Tonik odcedzić. Przemywać twarz rano. Jeśli jest zbyt mocny, rozcieńczyć pół na pół przegotowaną wodą lub wodą mineralną. Można stosować po goleniu. Przydaje się także, gdy pękają naczynia krwionośne.

Maseczka brzoskwiniowo-nagietkowa
(dla cery zwiotczałej, suchej, wrażliwej)
Miąższ z 1 dojrzałej brzoskwini rozgnieść. Dodać 2 łyżki jogurtu, 1 łyżkę naparu z nagietka (2 łyżki kwiatów/1 szkl. wrzątku). Zmiksować. Posmarować papką twarz. Po 15 minutach zmyć ciepłą wodą. Przetrzeć twarz tonikiem i wklepać krem nawilżający.

A to ciekawe!
Nagietek jak barometr
Jeśli uprawiasz nagietek w przydomowym ogródku, możesz z jego kwiatów odczytywać codziennie pogodę. Jeśli kwiaty nagietka między 7.00 a 9.00 rano są zupełnie rozwarte — dzień będzie słoneczny i bezdeszczowy.