Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Rozmowa z prof. Barbarą Jarząb, endokrynologiem z Instytutu Onkologii w Gliwicach

[email protected]
Krystyna Bochenek: Co to jest tarczyca? prof. Barbara Jarząb: Tarczyca jest gruczołem wydzielania wewnętrznego. Jesteśmy organizmami wielokomórkowymi. Nasze komórki muszą się ze sobą kontaktować.

Krystyna Bochenek: Co to jest tarczyca?

prof. Barbara Jarząb: Tarczyca jest gruczołem wydzielania wewnętrznego. Jesteśmy organizmami wielokomórkowymi. Nasze komórki muszą się ze sobą kontaktować. Dysponują w tym celu systemem przewodowym, czyli nerwami oraz bezprzewodowym — hormonami, które płyną do tkanek wraz z krwią a są produkowane przez gruczoły. Jednym z najważniejszych gruczołów, ale wcale nie najważniejszym, jest właśnie tarczyca.
W sensie hierarchii najistotniejsza jest przysadka mózgowa. To gruczoł nadrzędny, kontrolujący inne gruczoły, który niczym dowódca przekazuje informacje z mózgu.

KB: Jakiej wielkości jest tarczyca?

BJ: Prawidłowa objętość tego gruczołu wynosi od 15 do 20 mililitrów. To narząd płaski. Tarczyca w najgrubszym miejscu ma zaledwie 1,5 cm średnicy. Jak zaczynałam się uczyć medycyny mówiono, że prawidłowych rozmiarów, zdrowej tarczycy nie powinno się wyczuwać, ale w tej chwili panie są coraz szczuplejsze, a zatem i tarczyca jest wyczuwalna. Porusza się wraz z tchawicą, na której leży i można ją wyczuć.

KB: Jakie hormony produkuje tarczyca?

BJ: Dwa bardzo zbliżone do siebie hormony tyroksynę i trójjodotyroninę, ale mówmy o nich w skrócie T3 i T4. Hormony te wędrują do wszystkich tkanek naszego ustroju i inicjują różne procesy. Gdy tych hormonów nie ma u dziecka, źle rozwija się jego mózg, dziecko przestaje też rosnąć. Także u osoby dorosłej, gdy tarczyca przestaje produkować hormony, pojawiają się zaburzenia. Jeśli nasza tarczyca jest chora musimy te hormony zastępować. Ich nadmiar też jest jednak szkodliwy.

KB: Jaka jest konkretna rola tych hormonów?

BJ: Przede wszystkim aktywizują metabolizm komórek. Hormony tarczycy zawierają jod, a zatem tarczyca potrzebuje jodu do ich produkcji. Gruczoł ten ma zdolność koncentracji jodu. Jest on w tarczycy zatrzymywany. W środowisku naturalnym jodu jest niewiele. Nad morzem jodu jest więcej, ale tarczyca musi radzić sobie w różnych warunkach. Dlatego trzeba go organizmowi dostarczać. Czynimy to poprzez jodowanie soli. By chronić przed wolem, jodowano sól już w latach 30. Obecnie cała sól dostępna w Polsce jest jodowana. Niestety mieliśmy przerwę w produkowaniu jodowanej soli w latach 80.
W 1980 roku pojawiły się trudności z naprawą urządzeń do jodowania i zaprzestano jodowania soli, nie informując nikogo o tym fakcie. Dziś mamy tego konsekwencje — obecnie w poradniach tarczycowych mamy tłok. Ówczesne dzieci, wtedy pozbawione wystarczającej ilości jodu, są pacjentami endokrynologów.
Jodowanie soli to najlepsza profilaktyka chorób tarczycy. Obowiązkowe jodowanie soli ma też przeciwników, którzy mówią, że kiszone ogórki solone tą solą nie są smaczne. To oczywiście śmieszny argument biorąc pod uwagę korzyści dla zdrowia, tym bardziej, że nieprawdziwy – jodowana sól tak samo dobrze nadaje się do kiszenia ogórków jak każda inna. Dobrym pomysłem jest też jodowanie paszy dla zwierząt hodowlanych. Wówczas jod otrzymujemy też z mięsem i mlekiem.

KB: Namawia nas pani profesor do solenia potraw, a kardiolodzy i diabetolodzy przestrzegają przez solą.

BJ: Bo we wszystkim potrzebny jest umiar. By dostarczyć organizmowi odpowiednią dawkę jodu, w różnych spożywanych przez nas pokarmach winna się znaleźć łyżeczka soli dziennie. Tak naprawdę, zjadamy jej niestety więcej. Ja wcale nie namawiam do jedzenia większej ilości soli, wręcz przeciwnie.
Jedyną grupą pacjentów, które powinny przyjmować jod w tabletkach są kobiety w ciąży. Idealnie jest, gdy zaczną go przyjmować na pół roku przed planowanym zajściem w ciążę. Ten jod jest ważny dla rozwoju układu nerwowego dziecka. W zestawach witamin dla kobiet w ciąży znajduje się wystarczająca dawka.

KB: Mówiła pani, że spożywanie jodu zapobiega powstawaniu wola. Co to jest wole?

BJ: Jeśli tarczyca się powiększa, powstaje uwypuklenie na szyi. Wole to powiększona tarczyca. Tarczyca składa się z pęcherzyków, których po prostu powstaje coraz więcej. Największe wole jakie widziałam ważyło ponad kilogram. 10 razy częściej wole występuje u pań niż u panów.

KB: Co wtedy się robi?

BJ: Wole czasem rośnie do wnętrza klatki piersiowej. Wtedy uciska tchawicę – mówimy o wolu zamostkowym. Dla nas tak naprawdę najważniejsze jest jednak nie to czy wole stwierdzamy tylko na szyi, ale czy jego wzrost jest połączony z zaburzeniami czynności tarczycy oraz czy nie ma w nim guzków, co każdorazowo musimy sprawdzić.

KB: Mówi się często, że wole jest obojętne. Co to oznacza?

BJ: Przerośnięta tarczyca też produkuje hormony. Jeśli nie będzie ich produkowała ani mniej, ani więcej, tylko tyle ile trzeba to mówimy, że jest to wole obojętne, nietoksyczne. Jeśli będzie ich za dużo – wole nadczynne – będzie zatruwała organizm. Objawy nadczynności bardzo silnie uszkadzają zdrowie pacjenta. Gdy będzie hormonów za mało, to wówczas mówi się o wolu niedoczynnym.

KB: Co to są przytarczyce?

BJ: Jak sama nazwa wskazuje znajdują się przy tarczycy. To malutkie gruczołki o średnicy 5 mm każdy. Produkują hormon regulujący gospodarkę wapniową, który utrzymuje stały poziom wapnia we krwi. Wtedy mięśnie i nerwy pracują prawidłowo. Wapń jest też ważny dla prawidłowego rytmu serca. Ponieważ zapasy wapnia znajdują się w kościach, nieprawidłowa funkcja przytarczyc może uszkadzać nasze kości. Widzimy więc, że przytarczyce uczestniczą w innych funkcjach życiowych niż tarczyca.

KB: Co to jest badanie TSH?

BJ: Tarczyca jest leniwym narządem i bez bata z zewnątrz nie produkowałaby hormonów. Tym batem jest właśnie TSH, hormon wydzielany przez przysadkę mózgową. Ustrój musi wiedzieć ile tych hormonów jest potrzebnych. Gdy jest ich tyle ile trzeba, stężenie TSH mieści się między 0,4 a 4,5. To oznacza, że czynność tarczycy jest odpowiednia. Gdy tarczyca produkuje za mało hormonów to TSH rośnie, a gdy za dużo to TSH spada. Już po TSH widzimy czy rozwija się nadczynność, czy niedoczynność tarczycy.

KB: Pomówmy o nadczynności tarczycy...

BJ: Najbardziej przykrym objawem jest spadek masy ciała. Niekiedy w ciągu roku pacjent może schudnąć o 10 kg a nawet więcej, ale trzeba dodać, że nie każdy. Często pacjentki myślą, że się same skutecznie odchudziły. Drugim objawem jest drżenie rąk i szybkie bicie serca. Drażliwość, bezsenność, nerwowość, wypadanie włosów, nietolerancja ciepła, potliwość to kolejne objawy. Wszystkie czynności ustroju zostają uszkodzone. Zawsze trzeba znaleźć przyczynę nadczynności tarczycy. Może nią być np. guzek, produkujący nadmiar hormonów. Taki guzek gromadzi dużo jodu i mówimy o nim, że jest gorący. Gdy gromadzi mało jodu, nazywamy go zimnym. Takie scharakteryzowanie guzków pozwala nam w wyborze sposobu leczenia.

KB: Wole zatem wcale nie musi się pojawiać?

BJ: Nie. Wydzielać hormony będzie guzek, reszta tarczycy może wcale się nie powiększyć.

KB: Czy guzki gorące są główną przyczyną nadczynności tarczycy?

BJ: Nie, główną przyczyną jest choroba Basedowa. Dotyka nie tylko tarczycy, ale i oczu. To częsta choroba, występuje u jednej na 100 kobiet. Może jej towarzyszyć wytrzeszcz oczu, czasem bardzo silny, ale ciężkie objawy oczne występują tylko u 2 — 3 proc. osób. Przyczyną nadczynności tarczycy jest tu nieprawidłowa praca układu odpornościowego. Jest to choroba występująca często rodzinnie. Mogą wywołać ją jednak także wielkie stresy. Dawniej była to choroba śmiertelna. Dziś leczymy ją bardzo skutecznie, a niekiedy ustępuje sama.

KB:ego zależy wybór metod leczenia nadczynności tarczycy?. Kiedy dochodzi do operacji, a kiedy wystarczą tabletki?

BJ: Do niedawna było tak, że prawie wszyscy byli leczeni tabletkami. Teraz patrzymy na chorobę Basedowa inaczej. Lecząc tabletkami nie eliminujemy groźby nawrotu. Do niedawna alternatywą była operacja. Teraz mamy trzecie wyjście — leczenie jodem radioaktywnym. To bardzo dobra metoda polegająca na doustnym podawaniu odpowiednich dawek jodu radioaktywnego, które gromadzą się w tarczycy. Na efekt czekamy od 3 do 6-12 miesięcy. Bez skalpela blokujemy produkcję nadmiaru hormonów. Czasami wskutek leczenie jodem radioaktywnym dochodzi do powstania niedoczynności tarczycy. Jest ona jednak znacznie łatwiejsza w leczeniu. Jeśli pojawi się trochę niedoczynności przepisujemy odpowiednią dawkę hormonów.
Operację zalecamy, gdy któryś guzek w wolu wydaje się nam niebezpieczny i może doprowadzić do rozwoju nowotworu. Operujemy też, gdy potrzebne jest szybkie leczenie nadczynności. Np. wtedy, gdy chory musi przebyć jeszcze inne leczenie.

KB: Czy można usunąć całą tarczycę i żyć bez niej?

BJ: Oczywiście. To rutynowe działanie w przypadku nowotworów tarczycy. Niekiedy bywa konieczne także w przypadku choroby Basedowa. Po usunięciu tarczycy trzeba po prostu rano przed umyciem zębów przyjmować hormony w tabletce. Systematycznie trzeba też wykonywać badanie TSH.

KB: Jak wygląda życie po operacji? Czy to kłopotliwe?

BJ: Po operacji trzeba zażywać hormony w tabletkach, podobnie jak po leczeniu jodem radioaktywnym. Zdaję sobie z tego sprawę, że konieczność połykania tabletki to dodatkowy kłopot. Wtedy jednak radzę moim pacjentom, by popatrzyli na trudy i obowiązki chorych na cukrzycę. Zorientują od razu, że są w lepszej sytuacji.

KB: Jak po usunięciu tarczycy wygląda sprawa przyjmowania jodu przez chorego?

BJ: W tabletkach hormonalnych jest tyle jodu ile trzeba, a zatem nie trzeba przyjmować go w dodatkowych dawkach.

KB: Czym charakteryzuje się niedoczynność tarczycy?

BJ: Większość objawów jest przeciwstawna do tych występujących przy nadczynności tarczycy. Pojawia się suchość włosów, wypadanie brwi, sucha skóra, obrzęki, wolna praca serca, przyrost wagi, zaparcia, depresja, obfite miesiączki, niepłodność.

KB: Na co skarżą się pacjenci najczęściej?

BJ: Na senność, zmęczenie, spowolnienie, ciągłe uczucie zimna. Niedoczynność jest częstsza niż nadczynność.

KB: Jak się diagnozuje guzki tarczycy?

BJ: Przez badanie USG, które pozwala nam na obejrzenie przekroju tarczycy. Najczęściej nie ograniczamy się do oglądania guzka, ale wykonujemy biopsję, by poprzez nakłucie otrzymać do oglądu komórki tarczycy. Nie każda zmiana jest groźna. Gdy guzek ma mniej niż 1 cm średnicy, najczęściej nie musimy wykonywać biopsji. Drobne zmiany tylko obserwujemy. W Polsce w ciągu roku rozpoznajemy tysiąc przypadków raków tarczycy, a 100 razy więcej pań ma guzki łagodne. Nie możemy jednak przeoczyć tych pacjentów, u których rozwija się rak tarczycy, bo potrafimy wyleczyć go w ponad 90 proc. przypadków.

KB: Gdy podejrzewamy chorobę tarczycy, gdzie mamy się udać?

BJ: Lekarz rodzinny może zlecić badanie TSH, zbadać tarczycę i na podstawie tych wyników skierować do specjalisty.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Te produkty powodują cukrzycę u Polaków

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na bielawa.naszemiasto.pl Nasze Miasto