Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Ruch fizyczny sprzyja dobrej kondycji stawów

Monika Krężel
O chorobach reumatycznych, ich przyczynach i sposobach diagnozy rozmawiamy z dr. nauk med. Jerzym Podżorskim, specjalistą chirurgii urazowej i ortopedycznej, ordynatorem Oddziału Reumoortopedii Śląskiego Szpitala ...

O chorobach reumatycznych, ich przyczynach i sposobach diagnozy rozmawiamy z dr. nauk med. Jerzym Podżorskim, specjalistą chirurgii urazowej i ortopedycznej, ordynatorem Oddziału Reumoortopedii Śląskiego Szpitala Reumatologiczno-Rehabilitacyjnego w Ustroniu.

Jakie są przyczyny wystąpienia chorób reumatycznych?

Do schorzeń reumatycznych zaliczamy dużą grupę chorób zapalnych stawów, którym może towarzyszyć zajęcie innych narządów i układów takich jak serce, układ nerwowy, nerki czy narząd wzroku. Druga grupa chorób - są to z kolei choroby zwyrodnieniowe, których przyczyną jest przedwczesne zużywanie się stawów z powodu wieku, przebytych urazów, przeciążeń związanych z pracą zawodową i innych czynników. Jest to choroba najczęściej osób starszych.

Choroby zapalne mogą zacząć się już w dzieciństwie i u osób młodych przed 16. rokiem życia np. młodzieńcze przewlekłe zapalenie stawów. W przypadkach wczesnych zachorowań często dochodzi do zaawansowanych zmian stawowych oraz zajęcia narządów wewnętrznych, co pogarsza rokowanie.

Ile jest jednostek chorobowych, które określamy jako choroby reumatyczne?

Istnieje wiele jednostek chorobowych określanych potocznie jako choroby reumatyczne.

Można wyróżnić dużą grupę chorób zwyrodnieniowych obejmujących najczęściej stawy kolanowe, biodrowe, kręgosłup raz choroby zapalne, takie jak: reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa oraz reaktywne zapalenia stawów. Te ostatnie są odpowiedzią stawową na zakażenia pozastawowe.

Należy jeszcze wspomnieć o chorobie albo gorączce reumatycznej, która jest odpowiedzią stawową na infekcję paciorkowcową gardła. Jest to choroba, o której mówi się, że "liże stawy i kąsa serce". Dotyczy ona młodych pacjentów przed 14. rokiem życia.

Jak często w populacji występują choroby reumatyczne?

Przyjmuje się, że reumatoidalne zapalenie stawów dotyczy ok. 1 proc. populacji, zaś choroby zwyrodnieniowe od 2-15 proc. populacji. W chorobach zwyrodnieniowych najczęściej zajęte są stawy biodrowe, kręgosłup oraz stawy kolanowe. Prawie każda osoba po 60. roku życia - w zależności od tego, jaki zawód uprawiała - skarży się na bóle kręgosłupa czy też dużych stawów.

Jak się diagnozuje takie choroby?

Zaczynamy od dokładnego wywiadu chorobowego. Trzeba poznać charakter dolegliwości, rodzaj wykonywanej pracy, tryb życia, przebyte urazy i inne choroby mogące mieć związek z aktualnymi dolegliwościami. Jeżeli chory obok bólów stawowych zgłasza inne dolegliwości, przebytą infekcję, zlecamy wykonanie badań laboratoryjnych, które mogą potwierdzić lub wykluczyć np. reumatoidalne zapalenie stawów. Mamy ponadto metody obrazowe takie jak badanie radiologiczne, rezonans magnetyczny czy tomografię komputerową. Ważne jest oczywiście dokładne zbadanie chorego.

Rozpoznana choroba zapalna wymaga szybkiej interwencji i rozpoczęcia leczenia pod kontrolą reumatologa. Z kolei choroba zwyrodnieniowa jest łatwiejsza do rozpoznania i ze względu na przewlekły charakter nie wymaga aż takiego pośpiechu w ustaleniu metody leczenia.

Od czego lekarze rozpoczynają pierwszą rozmowę z pacjentem?

Na samym początku starają się dowiedzieć, gdzie są odczuwane dolegliwości, kiedy się zaczęły, w jakim okresie występują, tzn. czy są związane np. z porą dnia czy roku. Następnie pytamy, czy bólom towarzyszą także inne objawy, takie jak stany gorączkowe, utrata wagi, łaknienia, ogólne złe samopoczucie. Co ciekawe, należy nawet zapytać o to, czy pacjent przebywał w lesie i miał kontakt z kleszczem. Ostatnio coraz częściej spotykamy bowiem manifestacje stawowe boreliozy, czyli choroby odkleszczowej, której kiedyś raczej nie kojarzyliśmy ze stawami.

Lekarze zajmujący się chorobami zakaźnymi podkreślają, że obecnie kleszcze częściej są nosicielami bakterii wywołującej boreliozę niż kiedyś. Szacuje się, że borrelia pasożytuje na około 60-70 proc. kleszczy. Postać stawowa boreliozy dawniej rzadko była rozpoznawana, gdyż raczej nie wykonywano badań laboratoryjnych w tym kierunku, nawet nie pytano chorego, czy miał kontakt z kleszczami. Dzisiaj natomiast dość często do lekarza zgłaszają się pacjenci z niewyjaśnionymi dolegliwościami bólowymi stawów. Taka osoba od razu jest pytana, czy była w lesie, zbierała grzyby, itp. Aż 30 proc. tych osób przyznaje, że rzeczywiście były w lesie, coś je ukąsiło, potem pojawił się rumień i wystąpiła gorączka. Bywa jednak, że nawet u pacjentów, u których nie było takiego incydentu, po wykonaniu badań krwi rozpoznajemy boreliozę i jej stawową manifestację.

Przedstawiciele jakich zawodów są najbardziej narażeni na wystąpienie chorób reumatycznych?

Wszystkie zawody, gdzie dochodzi do przewlekłych przeciążeń stawów predysponują do rozwoju zmian zwyrodnieniowych. Taka sytuacja dotyczy górników, rolników, pracowników przemysłu ciężkiego itp.. Wyczynowe uprawianie sportu, a w szczególności urazy i kontuzje sportowe również mogą zapoczątkować rozwój zmian zwyrodnieniowych. Podobnie wielogodzinna praca siedząca, kierowanie dużymi samochodami ciężarowymi, praca stojąca mogą być przyczyną przewlekłych bólów kręgosłupa.

Jakie stawy są najczęściej zajęte?

Choroba zwyrodnieniowa najczęściej dotyczy stawów biodrowych, kolanowych i kręgosłupa. W zaawansowanym stadium człowiek często ma duże trudności z poruszaniem się, nie wychodzi z domu, odczuwa bóle w stanie spoczynku, gdy siedzi czy śpi. Zajęcie stawów rąk lub stawów ramiennych też może znacznie pogorszyć komfort życia.

Jeżeli natomiast chodzi o grupę chorób zapalnych, to bóle mogą dotyczyć wszystkich stawów. Przykładowo reumatoidalne zapalenie stawów zaczyna się zwykle od drobnych stawów rąk, powodując duże zniekształcenia i brak możliwości wykonywania jakichkolwiek domowych prac. W następnej kolejności zajmowane są duże stawy, tj. biodrowe i kolanowe. Zależność jest taka, że im młodszy pacjent zachoruje na reumatoidalne zapalenie stawów, to rokowanie i przebieg choroby są poważniejsze. Początek zachorowania w piątej czy szóstej dekadzie życia rokuje lepiej. Młodzieńcza postać zapalenia stawów obok manifestacji stawowej dotyczy często narządów wewnętrznych, co dodatkowo pogarsza rokowanie.

Jakie są najczęstsze objawy tych chorób?

W przypadku chorób zapalnych, oprócz dolegliwości bólowych stawów, pacjent może skarżyć się jeszcze na inne objawy takie jak podwyższona temperatura, zmiany skórne, dolegliwości ze strony serca, płuc, nerek i oka. Czasami więc postać pozastawowa jest groźniejsza, bo może stanowić bezpośrednie zagrożenie życia. W reumatoidalnym zapaleniu stawów dochodzi bowiem do zajęcia serca, nerek i płuc. Zaawansowane zmiany w kręgosłupie szyjnym mogą również stanowić zagrożenie życia.

Bóle stawów odczuwane są w mniejszym lub większym stopniu przez 24 godziny na dobę. Widocznymi objawami są zniekształcenia stawów. Charakterystyczne są deformacje rąk i stóp oraz przykurcze zgięciowe stawów kolanowych i biodrowych, które uniemożliwiają przyjęcie wyprostowanej pozycji.

Jeżeli chodzi o kości, co im najbardziej szkodzi?

Przede wszystkim brak aktywności fizycznej, nadmierne obciążanie i nieprawidłowe nawyki żywieniowe. Ruch na świeżym powietrzu, regularne ćwiczenia są obok odpowiedniego odżywiania, czynnikami zapobiegającymi osteoporozie.

Szkodliwe są wszystkie przeciążenia przekraczające wytrzymałość kości wynikające z dużej nadwagi, ciężkiej pracy fizycznej. Przebyty uraz np. nieprawidłowo wyleczone złamanie może pozostawić trwałe skutki i przyczynić się do szybszego zużywania stawu.

Czy zdarza się, że niektóre choroby stawów nie dają żadnych objawów?

Zdarza się, że chory początkowo nie odczuwa dużych dolegliwości i wiąże je raczej ze zmianą pogody, przemęczeniem itp. Wykonane badania mogą wykazać, że zaczyna się choroba zapalna lub pojawiają się skutki przebytego kiedyś urazu. Często w rozmowie z lekarzem pacjent przypomina sobie, że w przeszłości miał uraz, był ukąszony przez kleszcza lub ciężko pracował. Uraz mógł np. uszkodzić chrząstkę stawową, co może być przyczyną wtórnych zmian zwyrodnieniowych, odczuwanych po latach.

Czy choroby reumatyczne są dziedziczne?

Choroby zwyrodnieniowe raczej nie, chociaż obserwuje się rodzinne predyspozycje do podobnych dolegliwości i lokalizacji zmian stawowych.

Reumatoidalne zapalenie stawów jest chorobą uwarunkowaną genetycznie i obserwujemy rodzinne występowanie.

Jaki wpływ na te dolegliwości mają np. temperatury powietrza czy pory roku?

Choroby stawów, zwłaszcza zapalne, źle reagują na zmiany temperatury, nadmierną wilgotność czy pory roku. Nasilenie objawów występuje więc w okresie jesienno-zimowym, szczególnie przy dużej wilgotności, niskich temperaturach i małej ilości słońca. Dolegliwości po przebytych urazach, a zwłaszcza złamaniach, też są w takich warunkach bardziej odczuwalne.

Czy istnieje taka choroba jak reumatyzm serca?

Zapalenia stawów, a w szczególności reumatoidalne zapalenie stawów i gorączka reumatyczna mogą się odbijać na stanie serca. Przebyte w dzieciństwie tzw. rzuty gorączki reumatycznej uszkadzają zastawki serca, które często wymagają leczenia operacyjnego. W przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów może wystąpić zapalenie osierdzia i mięśnia sercowego. Przy zmianach zwyrodnieniowych nie ma takiej zależności.

W aptekach jest wiele lekarstw polecanych jako uzupełnienie chrząstki stawowej. Czy one pomagają?

We wczesnym okresie choroby zwyrodnieniowej stawów kolanowych czy biodrowych, dostępne w aptece środki np. glukozaminy, wyciągi z imbiru itp. mogą zmniejszyć dolegliwości. Poprawiają one stan chrząstki stawowej i na tej drodze dają ulgę. Jeżeli natomiast stawy są mocno uszkodzone, ubytki chrząstki są bardzo duże, środki te raczej nie pomogą.

Co można dzisiaj wymienić u człowieka?

Bardzo wiele stawów - począwszy od dużych stawów, takich jak biodrowy, kolanowy ramienny, łokciowy. Stosowane są również endoprotezy drobnych stawów rąk, stóp, stawu skokowego, nadgarstka. Sztuczne stawy, które obecnie stosujemy, wytrzymują znacznie dłużej niż stosowane dawniej. Piętą achillesową jest połączenie implantu z kością, która jest niejako fundamentem dla endoprotezy. W tym miejscu może dojść do jej obluzowania, co wymaga powtórnej operacji. Zabieg ten jest jednak znacznie trudniejszy od pierwotnej operacji.

Jakie są wskazania oraz przeciwwskazania do operacji? Czy u każdego można ją wykonać?

Niestety nie, są pewne przeciwwskazania, jak np. ostry i aktywny okres reumatoidalnego zapalenia stawów z wysokimi wskaźnikami zapalenia, ogniska zakażenia i stany infekcyjne, żylaki, owrzodzenia podudzi, brak współpracy z chorym. Do tego dochodzą przeciwwskazania natury ogólnej, jak podczas kwalifikacji do każdej innej operacji, czyli ciężki stan ogólny chorego, choroby układu krążenia, niewydolność nerek, Te czynniki mogą odwlec operację, niekiedy nie można jej w ogóle przeprowadzić.

Jak długo leży się po operacji w szpitalu?

Czas ten w ostatnich latach znacznie się skrócił. Przed laty, gdy po studiach zaczynałem pracę, chory po endoprotezoplastyce leżał przez około 24 dni w szpitalu, a po operacji przez 2-3 miesiące nie mógł obciążać operowanej kończyny. Obecnie pobyt w szpitalu wynosi około 10 dni. Stosowane implanty pozwalają na częściowe obciążenie kończyny już w 2-3 dobie po zabiegu.

Dlaczego niektóre operacje nie udają się?

Dużo zależy od stanu ogólnego chorego. W przypadkach zajęcia jednego stawu chory szybko wraca do pełni zdrowia. Pacjent chorujący na chorobę zapalną, często ma zajęte oba stawy biodrowe, kolanowe, niesprawne stopy, słabe mięśnie, więc jedna operacja nie poprawia znacząco komfortu życia. Potrzeba kilka, a nawet kilkanaście zabiegów. Mamy wielu chorych, którzy przebyli kilkanaście zabiegów operacyjnych. Jeśli chory poruszał się tylko na wózku inwalidzkim i był uzależniony od pomocy osób drugich, zaś po leczeniu może poruszać się samodzielnie lub z jedną kulą, to dla niego jest to ogromna ulga.


Dr nauk medycznych Jerzy Podżorski

Urodził się w 1954 r. w Cieszynie. W 1979 r. ukończył Wydział Lekarski w Zabrzu Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach. Od ukończenia studiów do dzisiaj pracuje w Śląskim Szpitalu Reumatologiczno-Rehabilitacyjnym w Ustroniu. Od 1996 roku pełni funkcję ordynatora Oddziału Reumoortopedii. W latach 1994-1996 pełnił funkcję sekretarza Oddziału Katowickiego Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego. W latach 1993-1996 był sekretarzem, a w latach 1996-1998 wiceprzewodniczącym Sekcji Reumoortopedii PTOiTr. Pracę zawodową łączy z prowadzeniem praktyki prywatnej i współpracą z Niepublicznym Szpitalem św. Łukasza w Bielsku-Białej.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Te produkty powodują cukrzycę u Polaków

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na bielawa.naszemiasto.pl Nasze Miasto