Najstarsze ryciny Wałbrzycha i Książa. Tak wyglądało miasto, gdy Europę zdobywał Napoleon - zobacz!

Pierwsze wzmianki o osadzie Wałbrzych pojawiają się już w XII wieku, ale te potwierdzone datowane są na początek wieku XIV. Sto lat później Wałbrzych jest już miasteczkiem, co potwierdza dokument z 1426 roku, w którym zawarto informację o przejęciu miasta i dóbr okolicznych z rąk rodu Schaffgotschów we władanie Czetryców. To burzliwy czas religijnych niepokojów i wojen husyckich, które nie ominęły miasta i okolicy. Wówczas zniszczone zostały m.in. Rybnica oraz Grzmiąca, a także zamek Rogowiec.
To w tym czasie mieszkaniec podwałbrzyskiego Białego Kamienia ukrył w lesie naczynia pełne praskich groszy.

XVI-wieczne uspokojenie i ożywienie gospodarcze przyczyniło się do powstania nowych osad jak Boguszów. Rozwojowi służyły przywileje wolności górniczej, powstanie hut oraz zwiększanie ilości jarmarków. Zagłębie Wałbrzyskie to pierwsze wzmiankowane w dokumentach kopalnie na Białym Kamieniu, a następnie też Sobięcinie i Starym Zdroju, a także w Boguszowie. Rozwijało się też tkactwo oraz rzemiosło, ale miasto nie było istotnym ośrodkiem politycznym. Zaś z jego właścicielami liczono się i byli na tyle majętni, że w latach 1604-1628 wznieśli w Wałbrzychu renesansowy pałac.
Najstarsze ryciny i plany Wałbrzycha w okresu późniejszego przedstawiają po najstarsze budowle od zamku Książ, przez Rynek z barokowym ratuszem i kamieniczkami, wiele z nich miało ówcześnie podcienia. Do tego późnośredniowieczne, oraz renesansowe budowle, w tym te sakralne jak kościół kościół Matki Boskiej Bolesnej wzniesiony ok. 1305 roku i pw. św. Michała z 1428 roku.

Kiedyś to Wałbrzych był zielony!

Prawdziwy wysyp akwafort, litografii i innych przedstawień miasta dotyczy drugiej połowy XVIII wieku, kiedy Wałbrzych podźwigał się ponownie po krwawych ofiarach kolejnych fal zarazy, którą przynosili do miasta wojenni rozbitkowie. Miasto, choć nie dotarli do niego Szwedzi, wyszło osłabione z trudów wojny trzydziestoletniej i wojen śląskich. W jednej z nich w 1745 roku Wałbrzych złupiły zaciężne oddziały chorwackie (pandurzy), oni też zajęli Hochbergowski już wówczas Książ.
Wyniszczone wojnami, przemarszami wojsk, kontrybucjami i epidemiami miasto w latach 60. XVIII w. opustoszało i mogło liczyć jedynie 550 mieszkańców, a w latach 80. miasto miało już 900 mieszkańców żyjących w 114 domach. W przeddzień XIX w. w mieście było już 1540 mieszkańców i 143 budynki mieszkalne. W Wałbrzychu i jego okolicy rozwijały się manufaktury tkackie, handel płótnem, a także górnictwo. Ich liczba wzrosła z kilku na pocz. XVIII w. do 33 w 1801 roku.

Wówczas przedstawienia miasta uwieczniają m.in. Plac Kościelny z cmentarzem i zbór ewangelicki, a kilka dekad później nowy Kościół Zbawiciela, a także otwartą w 18 września 1794 Lisią Sztolnię. Ryciny z podwałbrzyskiego Starego Zdroju prezentują tamtejsze obiekty uzdrowiskowe, a te z Wałbrzycha mogą już prezentować coraz wyższe kamienice kupieckie budowane w Rynku. To wyróżniające się ozdobnością i pokryciem dachówką budynki jak:

• Dom Pod Kotwicą z 1799,
• Pod Trzema Różami z 1777
• i Pod Atlantami 1791-93

Powstały właśnie w tamtym okresie.

Z okresu życia Napoleona Bonapartego, czyli z przełomu XVIII i początku XIX w. pochodzi sporo litografii zamku Książ, jego punktów widokowych, a także Starego Książa. Na barwnych kartach "bryluje" też uzdrowiskowy Stary Zdrój, ówcześnie odrębna miejscowość. Do połowy XIX wieku przedstawienia Wałbrzycha prezentują jego mieszkańców w sielskim otoczeniu przyrody - to sceny pasterskie, a także ludzie przy i na tle zamku, czy obiektów uzdrowiskowych. Mało jest jeszcze prezentacji obiektów przemysłowych. Wysyp ich to znamię kolejnych dekad.

Na starych widokówkach również:

Nieopodal Podgórza na zboczu Brzezinki istniał kiedyś tunel kolejowy:

Filmy z naszego regionu jak wehikuł czasu...

Zakamarki wałbrzyskiego Śródmieścia i nie tylko...

Zobaczcie najstarsze przedstawienia Wałbrzycha i Książa pochodzące z portalu fotopolska.eu

oprac. na podstawie: Wałbrzych. Zarys monografii miasta na tle regionu, red. Stanisław Michalkiewicz.