Wcale nie takie słodkie życie

Niektórzy chorują na nią od wczesnego dzieciństwa, innym daje się we znaki w dojrzałym wieku. Niezależnie od tego, kiedy się pojawia, jest przewlekłą chorobą spowodowaną niedoborem lub brakiem insuliny – hormonu regulującego poziom cukru (glukozy) we krwi i mającego wpływ na gospodarkę tłuszczową. Jej przyczyną może być również tzw. insulinooporność, czyli zmniejszenie zdolności komórek do wykorzystywania insuliny.

Raz na dzień strzykawką
Hanna Wysocka miała 10 lat, kiedy rozpoznano u niej cukrzycę. To było ponad 40 lat temu. Raz dziennie wstrzykiwała sobie insulinę używając do tego celu zwykłej strzykawki, bo wstrzykiwaczy jeszcze wtedy nie było. Insulina też nie była tak dobrej jakości, jak obecnie. Dopiero w latach 80. ubiegłego stulecia udało się uzyskać pierwszą ludzką insulinę, otrzymaną z modyfikowanych genetycznie drożdży, a tzw. analogi insuliny pojawiły się pod koniec lat 90.

– Raz na kilka miesięcy mogłam sobie zbadać poziom cukru we krwi, tuż przed wizytą u lekarza – wspomina pani Hania, dietetyczka ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Jest niewidoma. Żaden lekarz nie wie tak dużo o cukrzycy jak ona. Dziennikarze często proszą ją o udział w audycji radiowej i piszą z jej pomocą artykuły. Chętnie doradza innym chorym, jak powinni sobie radzić z chorobą. Tłumaczy im, co mogą jeść, a czego powinni się wystrzegać.

Według szacunków, w Polsce na cukrzycę choruje ok. 1,5 – 2 mln ludzi (około 500 tys. z nich musi codziennie wstrzykiwać sobie insulinę), a mniej więcej drugie tyle Polaków ma cukrzycę nierozpoznaną. Na całym świecie chorych jest już ponad 170 milionów ludzi, a z prognoz Światowej Organizacji Zdrowia wynika, że do 2030 roku liczba ta wzrośnie nawet do 366 milionów.

Dwa rodzaje cukrzycy
Większość chorych cierpi z powodu cukrzycy typu 2, nazywanej również insulinoniezależną. Ten typ cukrzycy występuje najczęściej u osób dorosłych. Ujawnia się pod wpływem czynników środowiskowych, do których należą:

Trzustka osoby chorej na cukrzycę typu 2 zwykle produkuje insulinę, ale w zbyt małej ilości w stosunku do potrzeb organizmu lub nie jest ona wydzielana wtedy, gdy jest potrzebna. U niektórych chorych wystarczy zmienić dietę zalecić aktywność ruchową, ale większość musi zażywać doustne leki przeciwcukrzycowe. W opinii wielu specjalistów, po 8-10 latach stosowania tabletek chorzy powinni zacząć przyjmować insulinę.
W odróżnieniu od cukrzycy typu 2 rozpoznawanej u osób dorosłych, cukrzyca typu 1 (insulinozależna) występuje głównie u dzieci i młodzieży. Dochodzi do niej w wyniku uszkodzenia i zniszczenia komórek trzustki, czego konsekwencją jest zahamowanie produkcji insuliny. Leczenie tego typu cukrzycy polega na wstrzykiwaniu preparatu insulinowego w odpowiednio dobranej dawce, aby poziom cukru we krwi był podobny, jak u zdrowej osoby. Prawidłowa terapia pozwala uniknąć lub znacznie opóźnić groźne powikłania cukrzycy.

Powszechna i bardzo kosztowna

Cukrzyca to jedna z najpoważniejszych, najczęściej występujących i najkosztowniejszych chorób. Z badań przeprowadzonych w 8 krajach Unii Europejskiej wynika, że leczenie jednego pacjenta cierpiącego na cukrzycę typu 2 (stanowi ok. 90 proc. wszystkich rozpoznanych przypadków cukrzycy) kosztuje średnio 2834 euro na rok. Ponad połowa tej kwoty (54 proc.) to koszty hospitalizacji i leczenia powikłań cukrzycowych, a tylko 7 proc. stanowią wydatki na leki doustne.

W Polsce również przeprowadzono badania kosztów leczenia cukrzycy typu 2. Na podstawie wyników z 30 ośrodków wyliczono, że bezpośrednie koszty leczenia wynoszą rocznie 2429,95 zł. Jeśli doda się do tego jeszcze koszty pośrednie, związane z nieobecnością chorego w pracy (np. L-4, wcześniejsza emerytura lub renta, opieka w domu), kwota ta wzrasta do 6797,25 zł. Tyle trzeba wydać z budżetu. Pacjent musi do tego dopłacić co najmniej ok. 150-180 zł miesięcznie, co w skali roku daje pokaźną kwotę 1800-2160 zł. Z tego powodu wielu chorych, szczególnie emerytów i rencistów, chcąc zaoszczędzić stosuje za małe dawki insuliny, a rezygnuje z zażywania leków nadciśnieniowych i obniżających poziom cholesterolu we krwi.

Jak rozpoznać cukrzycę?

Cukrzycy towarzyszą zwykle następujące objawy:

Osoba cierpiąca na cukrzycę wcale nie musi mieć tych wszystkich objawów. Czasem występuje tylko jeden lub dwa z nich, a niektórzy chorzy nie mają ani jednego, a mimo to podczas badań poziomu cukru we krwi okazuje się, że mają cukrzycę.

Jeśli na cukrzycę cierpi już ktoś z twojej rodziny, musisz szczególnie wnikliwie obserwować się i systematycznie badać poziom cukru we krwi (cukrzyca często występuje rodzinnie). Jeśli zaobserwujesz u siebie jakiś niepokojący sygnał, natychmiast zgłoś się do lekarza.

Ryzyko cukrzycy znacznie podnosi nadwaga oraz dieta bogata w cukier, a uboga w błonnik.
Cukrzyca ujawnia się również u niektórych kobiet w czasie ciąży.

Kroki milowe w terapii

Przełomem w leczeniu cukrzycy było wynalezienie insuliny w 1922 roku. Dla milionów chorych na całym świecie oznaczało to ratunek przed śmiercią. Po tym odkryciu badania naukowców koncentrowały się na poszukiwaniu coraz lepszych preparatów insulinowych. Krokami milowymi w diabetologii było wyprodukowanie insulin długo działających, opracowanie nowoczesnych metod ich oczyszczania, uzyskanie insuliny ludzkiej przy użyciu inżynierii genetycznej (na początku lat 80. ubiegłego wieku) oraz wprowadzenie tzw. penów (wstrzykiwaczy) i osobistych pomp insulinowych.

Kolejnym, bardzo istotnym osiągnięciem w doskonaleniu leczenia chorych na cukrzycę było wprowadzenie tzw. analogów insuliny – preparatów insulinowych uzyskiwanych na drodze biotechnologii. Różnią się one od ludzkiej insuliny jednym lub kilkoma aminokwasami. Ta różnica ma jednak istotny wpływ na ich właściwości.

Na rynku są dostępne 3 rodzaje analogów insuliny: szybko działające (tylko one są objęte refundacją), długo działające i dwufazowe. Wskazaniem do ich stosowania jest m.in. cukrzyca typu 1 o tzw. chwiejnym przebiegu, odznaczająca się dużą skłonnością do hiper- i hipoglikemii. Powinni je stosować również chorzy z demencją, mający skłonności do hipoglikemii nocnych, osoby cierpiące na cukrzycę po operacyjnym usunięciu trzustki oraz podróżujące za granicę (zmieniające strefy czasowe).

Kontroluj poziom cukru!

Prawidłowe stężenie cukru (glukozy) we krwi wynosi od 60 do 110 mg%. Jeśli Twój wynik przekracza tę normę, powinieneś skontaktować się z lekarzem, który najprawdopodobniej wyśle Cię na dodatkowe badania, m.in. stężenia cukru w moczu.
Badania poziomu cukru we krwi powinno się wykonywać na czczo, co najmniej 8 godzin po ostatnim posiłku. Warto je powtórzyć, jeśli wynik jest podwyższony.

Jeśli poziom cukru we krwi przekracza wartości 126 mg% (na czczo) i 200 mg% (2 godziny po posiłku), mówimy o cukrzycy. Osoba, która jest na nią chora, powinna: