Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Wigilijne potrawy, tradycje i przesądy. Skąd pomysł przynoszenia do domu sianka i jemioły?

Elżbieta Węgrzyn
Elżbieta Węgrzyn
Według tradycji wieczerza wigilijna rozpoczyna się wraz z pojawieniem się na wieczornym niebie pierwszej gwiazdki, jednak już co podczas niej pojawia się na naszych stołach zależy od tradycji. Skąd wzięły się takie a nie inne potrawy na wigilijnym stole, a także jakie są przesądy związane z tym jedynym dniem w roku? Sprawdziliśmy. Oto one.

Spis treści

Opłatek na przywitanie wieczoru i gości

Bardzo cienki biały płatek chlebowy, wykonany z białej mąki i wody bez dodatku drożdży, czyli przaśnego zaczynu niekwaszonego i niesolonego. Opłatki wypiekano początkowo w klasztorach i kościołach. Cienkim białym ciastem zdobiono wigilijny stół, ale przede wszystkim dzielą się nim uczestnicy wieczerzy wigilijnej składając sobie życzenia. Najczęściej symboliczne przełamanie się opłatkiem następuje przed rozpoczęciem uroczystego posiłku.

Wigilijne potrawy, tradycje i przesądy. Skąd pomysł przynoszenia do domu sianka i jemioły?
Elżbieta Węgrzyn

Zwyczaj łamania się chlebem ma korzenie wczesnochrześcijańskie, ale przygotowywanie opłatka w obecnie znanej formie znane jest od XVIII wieku. Opłatek występuje również w Czechach, Słowacji, na Litwie, Ukrainie, a nawet w niektórych częściach Włoch. W Polsce poza białym opłatkiem wypiekano też kolorowy – dla zwierząt. Rolnicy dodawali go w Wigilię do paszy zwierząt gospodarskich.

Bezmięsne potrawy

Wedle polskiej tradycji kolacja wigilijna jest posiłkiem postnym, choć obowiązujące dziś przepisy kościelne nie sankcjonują już postu. Przygotowanie posiłku również nie mogło się odbywać przy użyciu pokarmów zwierzęcych. Menu wigilijne podobnie jak zwyczaje świąteczne zawierają wiele elementów pogańskich. W potrawach przewijają się takie składniki jak: ziarna zbóż, mak, ryby, miód i grzyby.

Wigilijne potrawy, tradycje i przesądy. Skąd pomysł przynoszenia do domu sianka i jemioły?
Elżbieta Węgrzyn

Zestaw wigilijnych potraw jest różny, ale zwyczajowo na wigilijnym stole powinny znaleźć się wszystkie płody rolne. Potraw powinno być dwanaście. Biesiadnicy powinni każdej spróbować i między kolejnymi potrawami nie odkładać sztućców. Syty posiłek wigilijny zapewnia szczęście oraz dostatek przez cały rok.

Najczęściej na wigilijnym stole w Polsce
goszczą takie potrawy jak:

  • barszcz z małymi pierożkami zwanymi uszkami. W różnych regionach zamiennie do czerwonego barszczu występuje: biały żur, zupa grzybowa, rybna, migdałowa lub owocowa. Do barszczu zamiast uszek podawane bywają też paszteciki lub krokiety.
  • ryby przyrządzane na różne sposoby. Najbardziej oczywiście karp smażonym i w galarecie,
  • kapusta z grochem,
  • kapusta z grzybami (lub bigos – jeśli biesiadnicy nie przestrzegają postu),
  • pierogi z kapustą (i grzybami),
  • kasza z suszonymi grzybami,
  • fasola z suszonymi śliwami,
  • paszteciki z grzybami – obecnie najbardziej popularnie z ciasta francuskiego,
Wigilijne potrawy, tradycje i przesądy. Skąd pomysł przynoszenia do domu sianka i jemioły?
Elżbieta Węgrzyn

A także przygotowane na słodko:

  • kluski z makiem i miodem i
  • kompot z suszonych owoców.

Regionalne przysmaki, które w ostatnich dekadach rozpowszechnione w całym kraju to:

  • kulebiak – duży, pieczony pieróg nadziewany farszem z mięsa, czasem z ryb z dodatkiem jarzyn i ryżu. Według tradycji podlaskiej wytwarzany z ciasta drożdżowego z nadzieniem z kapusty i grzybów.
  • makiełki – tradycyjna wielkopolska potrawa wigilijna z maku, bakalii i lekkiego pieczywa lub klusek, niekiedy makaronu,
  • gołąbki (z kaszą i grzybami),
  • kutia – robiona z obtłuczonej pszenicy, ziaren maku, słodu, miodu i bakalii, m.in. orzechów i rodzynek.

Za świąteczne ciasta uważane są ciasta z jabłkami w tym strudle i strucle, pierniki, makowiec, a także serniki.

Symbolika składników potraw

Mak i grzyby to znane od wieków środki halucynogenne. Dzięki ich właściwościom przodkowie utrzymywali kontakt ze zmarłymi.

Wigilijne potrawy, tradycje i przesądy. Skąd pomysł przynoszenia do domu sianka i jemioły?
Elżbieta Węgrzyn

Mak i ziarna zbóż symbolizowały też płodność.
Miód znamionował dostatek i przychylność istot nie z tego świata.
Ryba to nie tylko symbol pierwotnych chrześcijan, ale też znamię płodności i odrodzenia.
Kapusta i groch. Groch urodzajne warzywo symbol zdrowia, zaś kapusta przez swą trwałość i łatwość w przechowywaniu nawiązywała do wiosennego odrodzenia.

Puste miejsce przy stole

Wolne nakrycie przy wigilijnym stole przypomina przedchrześcijańskie obrzędy pogrzebowe, podczas których trzymano puste miejsca przy stole, aby upamiętnić przodka, który odszedł. Obecnie puste miejsce jest symbolicznie przeznaczone dla niezapowiedzianego gościa. Zwyczaj stawiania dodatkowego nakrycia szczególnie upowszechnił się w XIX wieku, w okresie upowszechnienia turystyki i wzmożonych migracji.

Wigilijne potrawy, tradycje i przesądy. Skąd pomysł przynoszenia do domu sianka i jemioły?
Elżbieta Węgrzyn

Sianko, a także słomiane chochoły

Powszechnym obyczajem jest kładzenie siana pod biały wigilijny obrus, co nawiązuje żłobka, w którym wedle tradycji przyszedł na świat Jezus.

W wiejskich zagrodach w czerech kątach izby wigilijnej stawiano niewymłócone snopy zboża, co miało zapewnić pomyślne plony w nadchodzącym roku. Chochoły zostawiano w domach do Nowego Roku, potem słomą z nich zabezpieczano drzewa w sadzie, zakopywano na polach i zagajnikach. Wszystko to miało zapewnić pomyślność i urodzaj.

Jemioła i ostrokrzew – magiczne rośliny świąteczne

Wigilijne ozdoby domu również miały znaczenie, często magiczne. Najczęściej do dekoracji używane były jemioła i ostrokrzew. Obie te rośliny czczono i otaczano kultem oraz szacunkiem w religii celtyckiej. Ostrokrzew był świętym drzewem. Wierzono, że odstrasza złe moce i duchy, które wydawały się szczególnie dokuczliwe w długie, zimowe noce. Wierzono też, że ostrokrzew chroni m.in. przed uderzeniem pioruna.

Wigilijne potrawy, tradycje i przesądy. Skąd pomysł przynoszenia do domu sianka i jemioły?
Elżbieta Węgrzyn

Jemioła, szczególnie ta rosnąca na dębach, była uważana przez Celtów, a później też Galów za świętą. Wierzono, że jest, m.in. skutecznym antidotum na wszelkie trucizny, a także talizmanem ochronnym. Obecnie, najbardziej popularnym i zwyczajem związanym z jemiołą, są pocałunki wymieniane pod nią. Jemioła przyjęła zatem rolę swatki i rodzinnej mediatorki, bo ma łagodzić spory, wzmacniać przyjaźń i zapewniać szczęście. Dlatego też świąteczną jemiołę, powinno zachować się w domach przez cały rok.

Przesądy wigilijne

Każdy kraj, region, a nawet grupa zawodowa zna dodatkowe zwyczaje świąteczne. Część z nich wywodzi się z czasów pogańskich. Nieprzestrzeganie tych przesądów miało przynosić pecha.

Oto kilka z nich:

  • jak rodzina spędza Wigilię, tak przeżyje cały rok, np. ktoś dużo pracuje, to czeka go dostatek, a leń doświadczy w najbliższych miesiącach biedy;
  • w Wigilię nie można prać, ani suszyć prania,
  • nie można szyć, tkać, wyszywać i prząść,
  • świąteczne zranienie zwiastowało kłopoty ze zdrowiem przez cały rok,
  • wigilijne polowanie zapewni opiekę patrona myśliwych – św. Huberta,
  • łuski z wigilijnego karpia warto zachować na szczęście.
Wigilijne potrawy, tradycje i przesądy. Skąd pomysł przynoszenia do domu sianka i jemioły?
Elżbieta Węgrzyn

Wigilijne potrawy, tradycje i przesądy. Skąd pomysł przynosz...

od 16 lat

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wideo

Materiał oryginalny: Wigilijne potrawy, tradycje i przesądy. Skąd pomysł przynoszenia do domu sianka i jemioły? - Wałbrzych Nasze Miasto

Wróć na bielawa.naszemiasto.pl Nasze Miasto